Entegre devre topoğrafyası nedir?
Çip, mikroçip, silikon çip,
bilgisayar çipi olarak da bilinen
entegre devreler, nanometre
boyutlarında üretilmiş elektronik
devrelerdir. Genel olarak yarı
iletken, iletken ve yalıtkan
katmanlardan oluşur.
5147 sayılı kanunumuzda entegre
devre, içeriğinde en az bir aktif
eleman barındırması ve ara
bağlantılarından bir kısmının ya da
tümünün bir parça malzeme içerisinde
ve/veya üzerinde bir araya
getirilmiş ara veya son formdaki bir
ürün olarak tanımlanmıştır. Entegre
devreyi oluşturan tabakaların üç
boyutlu dizilimini gösteren görünüm
ise entegre devre topoğrafyasını
oluşturmaktadır.
Neden korunmalıdır?
Yarı iletken teknolojisinin
elektronik devre elemanlarının
üretimlerinde kullanılması ve
minyatürleşme, çağımızın en önemli
atılımlarındandır. Bu gelişmeler
sayesinde, günlük hayatımızda
kullandığımız cihazlara ve
taşıtlara, bir çok elektronik
özellik sistemin boyutları
değişmeden eklenebilmektedir.
1950'lerde çok basit özelliklere
sahip bir bilgisayar bir oda
boyutunda iken, bugün bir diz üstü
bilgisayar ile giga-hertzler
mertebesinde işlem yapabilmekteyiz.
Entegre devreler bu gelişimin en
önemli parçalarıdır. Birkaç
santimetrelik bir çip içerisine
milyonlarca transistor, direnç,
kondansatör vb. devre elemanlarının
yerleştirilmesi sayesinde elektronik
içeriğe sahip sistemler gün geçtikçe
küçülmekte veya aynı boyutlarda
kalarak performanslarını
arttırmaktadır.Entegre devre
tasarımı hazırlama sürecinde
yaşanılan zorluklar nelerdir?
Entegre devre dizaynı maddi
yükümlülüğü yüksek bir bilimsel
çalışma sonucu ortaya
çıkabilmektedir.
Entegre devre tasarımın en büyük
ikinci zorluğuise tasarım için
ayrılması gereken zamandır. Böyle
yüksek sayılarda eleman içeren bir
sistemin tasarlanmasının belki de
yıllar alacağı gerçeğini unutmamak
lazımdır. Tüm zorluklardan daha da
önemlisi ve konunun Sınai Mülkiyet
Koruması kapsamına alınmasına neden
olan en büyük önemi tabii ki, ortaya
koyulan entellektüel çabadır.
Entegre devre topoğrafyası tasarımı;
bilgi birikimi, eğitim ve tecrübeyle
yapılabilecek bir çalışmadır.
Devreye yerleştirilecek elemanların
boyutları, yarı iletken tabakası
üzerindeki yerleri çok ince
hesaplamalarla ayarlanmalıdır. İşte
tüm bu gelişmeler ışığında entegre
devre tasarımları (layout) yani
topoğrafyalarının korunması da
önemli bir ihtiyaç haline gelmiştir.
Entegre devre ile ilgili yasal
düzenlemeler nelerdir?
Başta WIPO olmak üzeri birçok sınai
mülkiyet ofisi entegre devreler ile
ilgili çalışmalar ve kanunlar
düzenlemiştir. Ülkemizin de
imzaladığı Dünya Ticaret Örgütünün
Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet
Hakları Anlaşması (TRIPS) ve AB ile
Gümrük Birliğini tesis eden Ortaklık
Konseyi Kararında entegre devrelerin
korunmasının gerekliliği özellikle
vurgulanmıştır.
Bu nedenlerden dolayı, bir çok
kurum, bakanlık ve üniversitelerden
gelen görüşlerle revize edilerek
entegre devre topoğrafyalarının
korunmasıyla ilgili bir kanun
tasarısı hazırlanmıştır. 5147 sayılı
Entegre Devre Topoğrafyalarının
Korunması Hakkında Kanun 22 Nisan
2004 tarihinde kabul edilmiş ve
yürürlüğe girmiştir. Entegre Devre
Topoğrafyalarının Korunması Hakkında
Kanunun Uygulama Şeklini Gösterir
Yönetmelik,
entegre devre topoğrafyalarının
korunmasına ilişkin usul ve esasları
düzenlemektedir. Anılan yönetmelik
30 Aralık 2004 tarih ve 25686 sayılı
Resmi Gazete’de yayınlanarak
uygulamaya konulmuştur.
Entegre devre topoğrafyaları ile
ilgili bu önemli adımlar sayesinde,
entegre devreler; patent, marka,
tasarım ve coğrafi işaretler gibi
sınai mülkiyet haklarından biri
olmuştur.
Kimler tescil başvurusunda
bulunabilir?
Ülkemiz vatandaşları, ülkemiz içinde
ikametgahı olan ve sınai veya ticari
faaliyette bulunan gerçek ve tüzel
kişiler ile uluslararası anlaşmalar
veya karşılıklılık ilkesi dahilinde
başvuru hakkına sahip kişiler
entegre devre topoğrafyası tescil
başvurusunda bulunabilir. Türkiye'de
ikametgahı olmayanlar ise sicile
kayıtlı patent vekilleri aracılığı
ile başvuruda bulunabilirler.
Hangi tür entegre devre
topoğrafyaları tescil edilerek
koruma kapsamında değerlendirilir?
Yapılacak bir başvuruda dikkat
edilmesi gereken en önemli
unsurlardan biri, entegre devre
topoğrafyası tescilinin,
topoğrafyanın dayandığı içerik,
işlem süreci, sistem, teknik veya
topoğrafyanın kendisi dışında
topoğrafyada sabitlenmiş bilgiye
uygulanmamasıdır. Dolayısı ile
topoğrafyanın kendisi hariç entegre
devredeki bir yenilik, buluş
kapsamında ise patent veya faydalı
model belgesine veya tasarım olarak
endüstriyel tasarıma konu olabilir.
Ayrıca bu korumadan yararlanma;
yapısında koruma altına alınmış bir
entegre devre topoğrafyası
bulunduran entegre devrenin,
herhangi bir üründe kullanılıp
kullanılmamasına bağlı değildir.
Yani sadece tasarım ile uğraşan
ancak üretim yapmayan birisi de
tescil başvurusunda bulunabilir.
Orijinal entegre devre
topoğrafyası ile ne
kastedilmektedir?
Bir entegre devre topoğrafyasının
tescili için orijinal olması, yani
tasarlayıcısının kendi fikri çabası
sonucu ortaya çıkmış olması ve
tasarım sırasında entegre devre
üreticileri ve entegre devre
topoğrafyası tasarlayıcıları
arasında bilinmemesi gerekmektedir.
Bilinen elemanların ve ara
bağlantıların düzenlenmesinden
oluşan bir entegre devre
topoğrafyası bütün olarak ele
alındığında, bir araya getirilmiş
şekli bakımından orijinallik şartını
taşıyorsa entegre devre topoğrafyası
korumasından yararlanmaktadır..
Entegre devre topoğrafyası
korumasının süresi ne kadardır?
Entegre devre topoğrafyasına
sağlanan korumanın başlangıcı;
entegre devre topoğrafyasının, hak
sahibi tarafından veya onun izniyle
üçüncü bir kişi tarafından,
yurtiçinde veya yurtdışında ilk kez
ticari açıdan piyasaya sürüldüğü
tarihten itibaren iki yıl içinde
başvurunun da yapılmış olması
kaydıyla, sözü edilen piyasaya
sürülme tarihi veya ticari açıdan
piyasaya sürümün olmadığı hallerde
başvurunun yapıldığı tarihtir.
Koruma süresi, yukarıda belirtilen
başlangıç tarihinden itibaren on yıl
olup, bu süre onuncu takvim yılının
bitiminde sona ermektedir. Entegre
devre topoğrafyası gizlilik
gerektiren haller dışında, ticari
olarak kullanılmamışsa ve
tasarlandığı tarihten itibaren on
beş yıl içerisinde Enstitüye tescil
için başvurulmamışsa entegre devre
topoğrafyasını koruma hakkı talep
edilememektedir.
Hak sahipliği kime aittir?
Entegre devre topoğrafyasının koruma
hakkı, tasarlayıcılarına veya
tasarımın işyerindeki bilgiler ya da
araçlardan faydalanarak yapılması
durumunda ise işverenlere aittir.
Ancak üniversitelere bağlı fakülte
ve yüksek okullarda bilimsel çalışma
yapmakta olan öğretim elemanlarınca
tasarlanan entegre devre
topoğrafyaları üzerindeki hak,
öğretim
elemanlarına aittir.
Koruma hakkı hangi hallerde
sona erer?
On yıllık koruma süresinin dolması
veya entegre devre topoğrafyası
koruma hakkı sahibinin bu hakkından
vazgeçmesi hallerinden birinin
gerçekleşmesi ile entegre devre
topoğrafyası koruma hakkı sona erer.
Bu durumda, sona erme sebebinin
gerçekleştiği andan itibaren hakkın
konusu kamu malı sayılır ve bu husus
Resmi Patent Bülteninde ilan edilir.